Қазақстанда шикізаттарды өндіру көлемі жыл өткен сайын қарқынды өсуде. Химико-технология саласының техникалық жүйелерін пайдаланудың сенімділік деңгейі өндірістің тиімділігін арттыру, өндірістік шығындарды азайтумен тікелей байланысты, мысалға энергетикалық ресурстарға және жөндеу қалпына келтіру жұмыстарына және тағы да басқа жұмыстар. Ал бұл жұмыстар өнеркәсіп қондырғыларының техникалық жағдайына, яғни қондырғылар сенімділігі мен техникалық диагностика әдістемелерін арттыруға байланысты іс шараларды дұрыс жүргізуге байланысты болады. Мұндай жағдайда химико-технология саласында қолданылатын әдістемелер мен техникалық жабдықтарды жетілдіруге арналған ғылыми жұмыстарды дайындау мәселелері туындайды. Өндірістік обьектілердің сенімділігі мен қауіпсіздігін арттырудағы ғылымның ролі ерекше, сондықтан химико-технологиялық жүйелердегі апаттардың алдын алу өзекті мәселе болып табылады. Техникалық жүйелердің сенімділігін анықтау үшін бастапқы өлшемдердің физикалық мәнін – шығын, қысым, температура, электрлік өлшемдерді білу қажет. Химико-технологиялық қондырғылары жұмыстарының сенімділігін анықтаудың өзіне тән бірнеше қасиеттері бар. Үлкен кеңістікте орналасқан жұмыс орындары, ауыр табиғи жағдайлар, шарттары өзгеріп тұратын технологиялар, тұрақты жұмыс жасайтын қондырғыларды істен шығарады. Сол себепті сенімділік параметрлерін жорамалдау кезінде істен шығуды модельдеу үлкен роль атқарады.

https://doi.org/10.48081/OYVG5314

2022

Выпуск 1

This article presents the results of heat-treated low-alloy steel microstructure research using the Deform 3D program, which allows determining the optimal technological parameters of steel hardening. The object of research is pipe steel grade 12CrMoV. To determine and evaluate the heat treatment parameters affecting the increase in mechanical properties, the results of modeling in the specified program were used. To compare the results, we used the method for determining the mechanical properties during tensile testing (GOST 1497-84). In order to determine the technological parameters of heat treatment for obtaining pipes of a high strength group, the mode of thermal cyclic hardening of steel was simulated, followed by low-temperature tempering, which allows obtaining properties at the level of: tensile strength – not less than 931 MPa, yield strength – in the range 862–1034 MPa, elongation – not less than 9.0%. The values of the mode parameters were selected according to the recommendations: heating temperature - 860 ºС; tempering temperature - 150 ºС. The results of modeling the heat treatment process were confirmed by tensile tests, as a result of which mechanical properties were obtained: tensile strength - 1093 MPa, yield point - 937 MPa and relative elongation - 11.4%, corresponding to the property values of the Q125 strength group.

https://doi.org/10.48081/RLYO5699

2022

Выпуск 1

The article pays special attention to the enrichment of cottage cheese with probiotic cultures. Therapeutically significant level of content of probiotic microorganisms in cottage cheese determines its functional purpose. Currently, curd products with probiotic microorganisms are not sufficiently represented in the trade network, which actualizes the conduct of scientific research on the development of a line of such products. The choice of enriching cottage cheese with propionic acid bacteria is due to antagonistic properties, which are expressed in the suppression of the development of pathogenic and conditionally pathogenic microflora. Another important feature of them is the ability to produce vitamin B12, which is involved in the regulation of hematopoiesis, prevents the destruction of red blood cells and fatty degeneration of internal organs, and also provides a coating of nerve fibers with a myelin sheath. The article presents the results of studies of the microbiological and physico-chemical properties of the finished product, as well as those requiring energy purposes.

https://doi.org/10.48081/SYQA7450

2022

Выпуск 1

Processing of external surfaces with turning tools is the most common in the total mass of tools, and occupies a special place in the technological process of manufacturing machine parts. The issues of increasing productivity, accuracy and reliability of the processing process have always been and remain relevant and effective for metalworking. The aim of the study is to improve the quality of processing of external cylindrical surfaces with the development of a new processing method and the design of a peakless turning through-hole cutter. The idea of the work is to develop a new design of a lathe cutter for finishing and a new processing method. The analysis of methods and methods of processing external cylindrical surfaces, parameters of the cut layer during cutting, geometry and designs of turning cutting tools, led to the development of a new metal-cutting tool – a peakless turning cutting tool for finishing. The new design improves cutting conditions and minimizes the impact of adverse factors accompanying the cutting process. Thus, a pass-through peakless cutter has one cutting edge, is simpler due to the absence of an auxiliary back surface and top, has less complexity of manufacturing and sharpening, and therefore requires less operating costs.

https://doi.org/10.48081/VYTH5824

2022

Выпуск 1

The article is devoted to the formation of a spray cloud after the interaction of an ultrajet with an obstacle. Variants of different mutual arrangement of the ultrajet and the surface on which the impact occurs are considered. Evaluation of the effectiveness of the choice of angle is carried out by analyzing the values of the coverage area of the target with a spray, set at a fixed distance from the impact site. It is accepted that a large contact area of the spray with the target surface is the best possible result. The research was carried out within the framework of the RFBR grants 18-29-18081 and 19-38-90228\19, the grant of the President of the Russian Federation for state support of the leading scientific schools of the Russian Federation NSh-3778.2018.8 and grants from the Innovation Promotion Foundation under the UMNIK-18 program in accordance with contract No. 14727GU/2019 and No. 14549GU/2019.

https://doi.org/10.48081/TTBA5794

2022

Выпуск 1

Разработка и детализация общего математически формализованного подхода к минимизации суммарных затрат на реализацию ключевых этапов жизненного цикла таких параметрически-вариативных систем является значимым, но во многом латентным резервом повышения их функционального качества. Наличие данного минимума, как правило, объясняется следующей противоречивой тенденцией изменения результирующей стоимости этапов создания и эксплуатации самых различных систем, которая в свою очередь зависит от эффективности принимаемых конструкторско-технологических решений. Вопрос о целесообразности масштабного применения на практике любых конструкторско-технологических решений инновационного характера, за редким исключением, не может быть решен без предикативной оценки их технико-экономической эффективности. Поэтому разработка моделей, позволяющих осуществить данную проектно-необходимую процедуру, является актуально-значимой для всех отраслей реальной экономики. Предложена модель, позволяющая осуществить формализованную процедуру поиска оптимального соотношения между затратами на формирование и эксплуатацию производственных объектов. Модель обеспечивает возможность определения минимальной функционально-технологической себестоимости данных ключевых этапов жизненного цикла этих и технически аналогичных объектов. Приведен пример численной реализации модели с использованием в качестве оптимизируемого параметра уровня тепловых потерь при транспортировке тепловой энергии.

https://doi.org/10.48081/IHDS1857

2022

Выпуск 1

В статье приведены результаты термoдинaмичеcких исследований выплавки кремний-алюминий-хромового ферросплава с применением программного комплекса «ТЕРРА» (ПК «Терра»). В основе программного комплекса «TERRA» использован метод полного термодинамического моделирования (ПТМ) металлургических процессов. Процесс выплавки комплексного сплава алюмосиликохрома (ФАСХ - железо, алюминий, кремний, хром) является одностадийным и бесшлаковым, который заключается в полном восстановлении оксидов минеральной части угля. Зола угля, состоящая преимущественно из кремнезема (до 55-60%) и глинозема (до 30-33%) являлась источником кремния и алюминия в сплаве. В результате исследований были установлены основные существующие конденсированные и газовые фазы (CaSiO3, C, SiO2, Сr3С2, Al2SiO5, Ғе3С, SiC, Cr5Si3, Al2O3, CrSi, CaAlO4, CrSi2, CO, Cr, Si, Al, Fe). С помощью комплексной программы «ТЕРРА» были определены составы металлической, шлаковой и газовой фазы и подтверждены их температурные изменения. Таким образом, с помощью ПК Терра нами была изучена образование, перехода и удаление разных фаз, которые в сумме составляет состав полученного металла из исследуемых материалов. Данные исследования также могут служить источником для определения температуры восстановления и плавления металла при выплавке различных марок ферросплавов.

https://doi.org/10.48081/KNZZ6329

2022

Выпуск 1

В работе исследована технология модифицирования низколегированной стали ванадием нефтяного сортамента для производства бесшовных труб группы прочности Е с целью исключения дальнейшего процесса термического упрочнения. Экспериментальным путем выявлено, что модифицирование низколегированной стали типа 35Г2 ванадием при выплавке одношлаковым процессом в дуговой печи с доводкой на агрегате ковш-печь и ковшевом вакууматоре является наиболее оптимальной по сравнению с титаном или комплексом титан-ванадий по макро- и микроструктуре непрерывнолитых заготовок (НЛЗ). Сравнительный анализ показал, что макроструктура НЛЗ (модифицирование ванадием, титаном и комплексом титан-ванадий) соответствуют СТО 007-2009, при этом значение освой химической неоднородности ОХН (1,5 балла) имеет одинаковое значение для всех образцов НЛЗ, ликвационные полоски и трещины ЛПТ по сечению заготовки имеет наименьшее значение (0 баллов) для НЛЗ модифицированной ванадием (наибольшее (1 балл) для НЛЗ модифицированной титаном), осевые ЛПТ имеют значение 1 балл для НЛЗ модифицированной как ванадием, так и комплексом Ti+V (для НЛЗ модифицированной Ti значение 0,5 балла), значение краевой точечной загрязненности КТЗ имеют значение 0,5 балла для НЛЗ модифицированной как ванадием, так и комплексом Ti+V (для НЛЗ модифицированной Ti значение 0 балла).

https://doi.org/10.48081/LXYR5029

2022

Выпуск 1

В работе исследована технология получения медных реплик методом цементации из растворов сульфата меди CuSO4·5H2O, серной кислоты H2SO4 в присутствии поверхностно–активного вещества тиомочевины (NH2)2CS для проведения неразрушающего металлографического контроля, действующего энергетического и нефтегазового оборудования. Проведены планированные опыты по получению медных реплик за счет реакции контактного обмена (цементации) на поверхности стального шлифа. В результате этих опытов получено уравнение регрессии, показывающее зависимость параметра оптимизации – качество медной реплики – от состава цементирующего раствора. Методом крутого восхождения определен оптимальный состав раствора, обеспечивающий осаждение на поверхности стального шлифа медной реплики, которая адекватно отображает исследуемую микроструктуру. В качестве независимых переменных (факторов) в уравнении регрессии выбраны концентрации X1 – CuSO4·5H2O, X2 – H2SO4, X3 – (NH2)2CS, где X1, X2, X3 – натуральные значения факторов, г/л, функцией отклика Y является часть поверхности реплики площадью 1 см2, точно и адекватно воспроизводящая микроструктуру шлифа. Анализ полученного уравнения регрессии показывает, что наибольшее влияние на функцию отклика оказывает концентрация CuSO4·5H2O, в несколько меньшей степени влияет концентрация (NH2)2CS, и менее всего – концентрация H2SO4.

https://doi.org/10.48081/PCTN7927

2022

Выпуск 1

Автомобильдің тартушылық-жылдамдық қасиеттері бірнеше көрсеткіштерімен бағаланады. «Автокөлік құралдары. Жылдамдық сапалары» атты Мемлекеттік стандартында автомобильдің жылдамдық қасиеттерінің максимал жылдамдығы, белгілі жол бетімен қозғалғандағы қарқынды қозғалысының уақыты, белгіленген жылдамдыққа дейінгі қарқындауының уақыты секілді көрсеткіштерін және қарқынды қозғалысы мен қозғалыстан екпінімен шығуының сипаттамасын салып шығудың тәжрибе жолымен анықтаудың тәсілдері анықталып жазылған. Сонымен қатар, автомобильдің жылдамдықты тез өсіру қабілеті (приемистость) оның тартушылық-жылдамдық қасиеттерін бағалайтын негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Ал, автомобильдің «қарқындап қозғалып келіп, екпінімен қозғалыстан шығуының (разгон-выбег) сипаттамасы» оның жылдамдықты тез өсіру қабілетінің сипаттамасы болып табылады. Оның осы сипаттамасы арқылы автомобильдің берілістерін өзгерте отырып, сатылап қарқынды қозғалысын, қарқынды қозғалысының жолының ұзындығын, белгіленген жол бетінің учаскесіндегі белгіленген жылдамдыққа дейінгі қарқынды қозғалысының уақытын және т. б. анықтап алуға болады. Арнайы әдебиет көздерінде автомобильдің тартушылық-жылдамдық қасиеттерінің көрсеткіштерін анықтаудың теориялық жолдары баяндалған. Бірақ, авторлардың айтуынша, бұл көрсеткіштерді теориялық жолмен анықтауды тек сандық тәсілдерді қолданып, ЭЕМ жәрдемімен ғана орындауға болады деп тұжырымдалған. Мақалада автомобильдің орнынан жылжып, қарқынды қозғалысы сипаттамасының көрсеткіштерін аналитик жолмен анықтаудың теориялық жолдары негізделіп баяндалды, процестің теңдеулері құрылды және оның параметрлерін анықтайтын формулалары жазылып шығарылды. Баяндалған теориялық зерттеудің дұрыстығын дәлелдейтін есептеулер орындалды.

https://doi.org/10.48081/UDSI5464

2022

Выпуск 1